ඔබත් සෝවාන් ඵලයට පත්වීමට කැමැති ඇතුවාට සැක නැත. එය බොහෝ බෞද්ධයන්ගේ අරමුණක් වේ. ඊට අදාළව කරුණු කිහිපයක් කෙටියෙන් දක්වමි.
සෝවාන් පුද්ගල කොට්ඨාස තුන.
තුන් ආකාරයේ සෝවාන් පුද්ගල කොට්ඨාස පිළිබඳව විස්තර කිරීමට කැමැත්තෙමි. මෙම වර්ගීකරණය බුදු දහමේ අභිධර්ම පිටකයේ සහ අටුවා සාහිත්යයේ සඳහන් වේ.
1. සත්ත ක්ඛත්තුං පරම සෝතාපන්න:
- මෙම පුද්ගලයා උපරිම වශයෙන් සත් වරක් උපත ලබයි.
- පුග්ගල පඤ්ඤත්ති පාළියේ (Pp 1.37) මෙසේ සඳහන් වේ:
"කතමො ච පුග්ගලො සත්තක්ඛත්තුපරමො? ඉධෙකච්චො පුග්ගලො තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා සොතාපන්නො හොති අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායනො. සො සත්තක්ඛත්තුං දෙවෙ ච මනුස්සෙ ච සන්ධාවිත්වා සංසරිත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරොති. අයං වුච්චති පුග්ගලො සත්තක්ඛත්තුපරමො."
"සත්තක්ඛත්තුපරම පුද්ගලයා කවරෙක්ද? මෙහි ඇතැම් පුද්ගලයෙක් සංයෝජන තුනක් ක්ෂය කිරීමෙන් සෝවාන් වී, අපායට නොවැටෙන ස්වභාවය ඇති, සම්බෝධිය කරා නියත වූ තැනැත්තා වේ. ඔහු උපරිම වශයෙන් සත් වරක් දෙව් මිනිස් ලොව සැරිසරා දුකෙහි කෙළවර කරයි. මොහුට සත්තක්ඛත්තුපරම පුද්ගලයා යැයි කියනු ලැබේ."
2. කොලංකොල සෝතාපන්න:
- මෙම පුද්ගලයා දෙවරක් හෝ තුන් වරක් කුල අතර සැරිසරයි.
- පුග්ගල පඤ්ඤත්ති පාළියේ (Pp 1.38) මෙසේ සඳහන් වේ:
"කතමො ච පුග්ගලො කොලංකොලො? ඉධෙකච්චො පුග්ගලො තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා සොතාපන්නො හොති අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායනො. සො ද්වෙ වා තීණි වා කුලානි සන්ධාවිත්වා සංසරිත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරොති. අයං වුච්චති පුග්ගලො කොලංකොලො."
"කොලංකොල පුද්ගලයා කවරෙක්ද? මෙහි ඇතැම් පුද්ගලයෙක් සංයෝජන තුනක් ක්ෂය කිරීමෙන් සෝවාන් වී, අපායට නොවැටෙන ස්වභාවය ඇති, සම්බෝධිය කරා නියත වූ තැනැත්තා වේ. ඔහු දෙවරක් හෝ තුන් වරක් කුල අතර සැරිසරා දුකෙහි කෙළවර කරයි. මොහුට කොලංකොල පුද්ගලයා යැයි කියනු ලැබේ."
3. ඒකබීජී සෝතාපන්න:
- මෙම පුද්ගලයා තවත් එක් ජන්මයක් පමණක් ලබයි.
- පුග්ගල පඤ්ඤත්ති පාළියේ (Pp 1.39) මෙසේ සඳහන් වේ:
"කතමො ච පුග්ගලො ඒකබීජී? ඉධෙකච්චො පුග්ගලො තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා සොතාපන්නො හොති අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායනො. සො එකංයෙව මානුසකං භවං නිබ්බත්තෙත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරොති. අයං වුච්චති පුග්ගලො ඒකබීජී."
"ඒකබීජී පුද්ගලයා කවරෙක්ද? මෙහි ඇතැම් පුද්ගලයෙක් සංයෝජන තුනක් ක්ෂය කිරීමෙන් සෝවාන් වී, අපායට නොවැටෙන ස්වභාවය ඇති, සම්බෝධිය කරා නියත වූ තැනැත්තා වේ. ඔහු එක් මනුෂ්ය භවයක් පමණක් උපදවා දුකෙහි කෙළවර කරයි. මොහුට ඒකබීජී පුද්ගලයා යැයි කියනු ලැබේ."
මෙම වර්ගීකරණයේ වැදගත්කම:
1. ප්රගතිය මැනීම: මෙම වර්ගීකරණය මගින් සෝවාන් පුද්ගලයාගේ ආධ්යාත්මික ප්රගතිය මැනීමට උපකාර වේ.
2. උත්සාහය දිරිගැන්වීම: මෙය සාමාන්ය බෞද්ධයන්ට තම ආධ්යාත්මික ගමනේ ඉලක්කයක් සැකසීමට උපකාරී වේ.
3. බුද්ධ වචනයේ ගැඹුර: මෙවැනි සියුම් වර්ගීකරණ බුදු දහමේ ඇති ගැඹුරු මනෝවිද්යාත්මක අවබෝධය පෙන්නුම් කරයි.
4. පුද්ගල විශේෂතා හඳුනාගැනීම: සෑම පුද්ගලයෙක්ම එකම ආකාරයෙන් ආධ්යාත්මික ප්රගතිය නොලබන බව මෙමගින් පෙන්නුම් කරයි.
5. කර්ම සිද්ධාන්තය සමඟ සම්බන්ධතාව: පුද්ගලයාගේ කර්ම ශක්තිය අනුව ඔවුන්ගේ ආධ්යාත්මික ප්රගතියේ වේගය වෙනස් වන බව මෙමගින් පෙන්නුම් කරයි.
මෙම තුන් ආකාරයේ සෝවාන් පුද්ගල කොට්ඨාස පිළිබඳ අවබෝධය, බුදු දහමේ ගැඹුරු ඉගැන්වීම් වටහා ගැනීමට සහ ආධ්යාත්මික මාර්ගයේ ප්රගතිය තේරුම් ගැනීමට උපකාරී වේ.
තුන් ආකාරයේ සෝවාන් පුද්ගලයන්
මෙම වර්ගීකරණය අනුව, සෝවාන් පුද්ගලයන් තුන් ආකාරයකි:
1. තමන් සෝවාන් බව දන්නා තැනැත්තා:
මෙවැනි පුද්ගලයා තමන් සෝවාන් ඵලයට පත් වූ බව පැහැදිලිව දනී. ඔහු/ඇය තම ආධ්යාත්මික තත්ත්වය ගැන සම්පූර්ණ අවබෝධයකින් යුක්තය.
2. තමන් සෝවාන් බව නොදන්නා තැනැත්තා:
මෙවැනි පුද්ගලයා සෝවාන් ඵලයට පත්ව සිටියද, තමන් එම තත්ත්වයට පත්ව ඇති බව නොදනී. ඔහු/ඇය සෝවාන් ඵලයේ ගුණාංග පෙන්නුම් කරන නමුත්, තමන් සෝවාන් බව හඳුනාගෙන නොමැත.
3. තමන් සෝවාන් දැයි සැක සහිත තැනැත්තා:
මෙවැනි පුද්ගලයා තමන් සෝවාන් ඵලයට පත්ව ඇතිදැයි සැක කරයි. ඔහු/ඇය සෝවාන් ඵලයේ ඇතැම් ලක්ෂණ දකී, නමුත් තමන් එම තත්ත්වයට පත්ව ඇති බව තහවුරු කර ගැනීමට නොහැකිය.
මෙම වර්ගීකරණයේ වැදගත්කම:
1. ආත්ම අවබෝධයේ විවිධත්වය: සෑම පුද්ගලයෙක්ම තම ආධ්යාත්මික තත්ත්වය එක සේ නොදකින බව මෙමගින් පෙන්නුම් කරයි.
2. නිහතමානීත්වයේ වැදගත්කම: තමන් සෝවාන් බව නොදැනීම හෝ සැක කිරීම මගින් නිහතමානීත්වය පෙන්නුම් කරයි.
3. ප්රඥාවේ ගැඹුර: සමහර පුද්ගලයන්ට තම ආධ්යාත්මික තත්ත්වය පිළිබඳ ගැඹුරු අවබෝධයක් ඇති බව පෙන්වයි.
4. අනුමාන නොකිරීමේ වැදගත්කම: අන් අයගේ ආධ්යාත්මික තත්ත්වය පිළිබඳව අනුමාන නොකළ යුතු බව මෙමගින් උගන්වයි.
5. ධර්ම මාර්ගයේ නිරන්තර වැඩීමේ අවශ්යතාව: තම තත්ත්වය කුමක් වුවද, ධර්ම මාර්ගයේ නිරන්තරයෙන් ඉදිරියට යා යුතු බව මෙමගින් අවධාරණය කරයි.
බුදු දහමේ මෙවැනි වර්ගීකරණ ඇත්තේ පුද්ගලයන් විවේචනය කිරීමට නොව, ධර්මය ගැඹුරින් අවබෝධ කර ගැනීමට සහ තම ආධ්යාත්මික ගමනේදී මුහුණ දෙන විවිධ අවස්ථා තේරුම් ගැනීමට උපකාර වීම සඳහාය.
සෝවාන් පුද්ගලයාට අවිද්යාව නැති ද?
සෝවාන් පුද්ගලයාට අවිද්යාව සම්පූර්ණයෙන්ම නැති නොවේ. අවිද්යාව සම්පූර්ණයෙන්ම දුරු වන්නේ අරහත් ඵලයෙන් පමණි. සෝවාන් පුද්ගලයා අවිද්යාවේ ඇතැම් කොටස් දුරු කර ඇති නමුත්, සම්පූර්ණයෙන්ම නිදහස් වී නැත. මෙය පැහැදිලි කිරීමට:
1. සංයෝජන ධර්ම:
සෝවාන් පුද්ගලයා පහත සංයෝජන තුන සම්පූර්ණයෙන්ම දුරු කර ඇත:
- සක්කාය දිට්ඨි (ආත්ම සංඥාව)
- විචිකිච්ඡා (සැකය)
- සීලබ්බත පරාමාස (සීල ව්රත අන්ධානුකරණය)
නමුත් පහත සංයෝජන ඉතිරිව පවතී:
- කාමරාග (කාම ආශාව)
- පටිඝ (ද්වේෂය)
- රූපරාග (රූප ලෝකයේ ආශාව)
- අරූපරාග (අරූප ලෝකයේ ආශාව)
- මාන (මානය)
- උද්ධච්ච (චංචලභාවය)
- අවිජ්ජා (අවිද්යාව)
2. අවිද්යාවේ ස්වභාවය:
අවිද්යාව යනු දුක, අනිත්ය, අනාත්ම යන ත්රිලක්ෂණය පිළිබඳ නොදැනීමයි. සෝවාන් පුද්ගලයා මෙය සම්පූර්ණයෙන්ම අවබෝධ කර නොමැත.
3. පටිච්ච සමුප්පාදය:
පටිච්ච සමුප්පාද චක්රයේ මුල් අංගය අවිද්යාවයි. සෝවාන් පුද්ගලයා මෙම චක්රය සම්පූර්ණයෙන්ම බිඳ දමා නැත.
4. ප්රඥාවේ වර්ධනය:
සෝවාන් පුද්ගලයාගේ ප්රඥාව තවදුරටත් වර්ධනය විය යුතුය. මෙය අවිද්යාව තවමත් පවතින බව පෙන්නුම් කරයි.
අංගුත්තර නිකායේ සත්තක නිපාතයේ මෙසේ සඳහන් වේ:
"සත්තිමානි, භික්ඛවෙ, සෙඛස්ස භික්ඛුනො අපරිහානියානි ධම්මානි. කතමානි සත්ත? සද්ධා, හිරි, ඔත්තප්පං, බාහුසච්චං, ආරද්ධවීරියං, සති, පඤ්ඤා – ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, සත්ත සෙඛස්ස භික්ඛුනො අපරිහානියානි ධම්මානි"
"මහණෙනි, සෙඛෙකුට (ශික්ෂණය වන තැනැත්තාට) පරිහානියට පත් නොවන ධර්ම හතක් ඇත. කවර හතක්ද? ශ්රද්ධාව, හිරිය, ඔත්තප්පය, බහුශ්රැතභාවය, වීර්යය, සතිය, ප්රඥාව යන මේ හතයි." (AN 7.21)
මෙම සූත්රයෙන් පැහැදිලි වන්නේ සෝවාන් පුද්ගලයා තවමත් ශික්ෂණය වන තැනැත්තෙකු බවයි. එනම්, ඔහු/ඇය තවමත් අවිද්යාවෙන් සම්පූර්ණයෙන් නිදහස් වී නැත.
කෙසේ වෙතත්, සෝවාන් පුද්ගලයා අවිද්යාව සම්පූර්ණයෙන් දුරු කිරීම සඳහා නිවැරදි මාර්ගයේ ගමන් කරමින් සිටී. ඔහු/ඇය නිවන් මඟ ආරම්භ කර ඇති අතර, අවසාන ඉලක්කය කරා යන ගමනේ පළමු පියවර තබා ඇත.
තමන් සෝවාන් නම් ඒ බව ප්රසිද්ධ කල යුතු වන්නේ ඇයි?
තමන් සෝවාන් බව ප්රසිද්ධ කිරීම සම්බන්ධයෙන් බුදු දහමේ ඉතා පරිස්සමින් සලකා බලා ඇත. සාමාන්යයෙන්, තමන් සෝවාන් බව ප්රසිද්ධ කිරීම නිර්දේශ නොකරන අතර, එය අනවශ්ය සහ සමහර විට අහිතකර විය හැකිය. මෙයට හේතු කිහිපයක් ඇත:
1. උත්තරිමනුස්සධම්ම පාරාජිකාව:
භික්ෂූන් සඳහා උත්තරිමනුස්සධම්ම (උසස් මානුෂික තත්ත්වයන්) අසත්ය ලෙස ප්රකාශ කිරීම පාරාජිකා ආපත්තියකි. මෙය ඉතා බරපතල වරදක් ලෙස සැලකේ.
2. මානය වර්ධනය වීමේ අවදානම:
තමන් සෝවාන් බව ප්රසිද්ධ කිරීමෙන් අනවශ්ය ලෙස මානය වර්ධනය විය හැකිය. මානය යනු නිවන් මඟට බාධාවකි.
3. අන් අය තුළ ඊර්ෂ්යාව ඇති වීම:
තමන් සෝවාන් බව ප්රකාශ කිරීමෙන් අන් අය තුළ ඊර්ෂ්යාව හෝ අප්රසාදය ඇති විය හැකිය.
4. වැරදි අවබෝධයක් ඇති වීමේ හැකියාව:
සමහර විට පුද්ගලයා තමන් සෝවාන් යැයි වැරදියට විශ්වාස කරමින් එය ප්රකාශ කිරීමෙන් අන් අයට වැරදි මඟ පෙන්වීමක් විය හැකිය.
5. නිහතමානීත්වයේ වැදගත්කම:
බුදු දහම නිහතමානීත්වය අගය කරයි. තමන්ගේ ආධ්යාත්මික ජයග්රහණ ප්රසිද්ධ කිරීම මෙයට පටහැනි විය හැකිය.
කෙසේ වෙතත්, ඇතැම් විශේෂ අවස්ථාවලදී තමන් සෝවාන් බව ප්රකාශ කිරීම සුදුසු විය හැකිය:
1. ගුරුවරයාට දැනුම් දීම:
තම ආධ්යාත්මික ගුරුවරයාට තම ප්රගතිය දැනුම් දීම සුදුසු විය හැකිය. මෙය ඉදිරි මඟ පෙන්වීම් ලබා ගැනීමට උපකාරී වේ.
2. අන් අයට ධෛර්යය දීම:
සුදුසු අවස්ථාවකදී, අන් අයට ධෛර්යය දීම සඳහා තම අත්දැකීම් බෙදා හැරීම කළ හැකිය. නමුත් මෙය ඉතා පරිස්සමින් කළ යුතුය.
3. ධර්මය ආරක්ෂා කිරීම:
ඇතැම් විට, ධර්මය වැරදි ලෙස ව්යාඛ්යා කරන අවස්ථාවලදී, නිවැරදි මඟ පෙන්වීම සඳහා තම අත්දැකීම් භාවිතා කිරීම අවශ්ය විය හැකිය.
බුදුරජාණන් වහන්සේ උදාන පාළියේ මෙසේ දේශනා කර ඇත:
"සුඛං යාව ජරා සීලං, සුඛා සද්ධා පතිට්ඨිතා;
සුඛො පඤ්ඤාය පටිලාභො, පාපානං අකරණං සුඛං."
"සිල් රැකීම මහලු වන තුරු සැපයි, ස්ථාපිත ශ්රද්ධාව සැපයි,
ප්රඥාව ලැබීම සැපයි, පව් නොකිරීම සැපයි." (Ud 2.1)
මෙම ගාථාවෙන් පෙන්නුම් කරන්නේ ආධ්යාත්මික ප්රගතිය තුළින් ලබන සතුට පුද්ගලික අත්දැකීමක් බවයි. එය ප්රසිද්ධ කිරීමට වඩා, එම අත්දැකීමෙන් තම ජීවිතය සාරවත් කර ගැනීම වැදගත් වේ.
සෝවාන් පුද්ගල කොට්ඨාස තුන.
තුන් ආකාරයේ සෝවාන් පුද්ගල කොට්ඨාස පිළිබඳව විස්තර කිරීමට කැමැත්තෙමි. මෙම වර්ගීකරණය බුදු දහමේ අභිධර්ම පිටකයේ සහ අටුවා සාහිත්යයේ සඳහන් වේ.
1. සත්ත ක්ඛත්තුං පරම සෝතාපන්න:
- මෙම පුද්ගලයා උපරිම වශයෙන් සත් වරක් උපත ලබයි.
- පුග්ගල පඤ්ඤත්ති පාළියේ (Pp 1.37) මෙසේ සඳහන් වේ:
"කතමො ච පුග්ගලො සත්තක්ඛත්තුපරමො? ඉධෙකච්චො පුග්ගලො තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා සොතාපන්නො හොති අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායනො. සො සත්තක්ඛත්තුං දෙවෙ ච මනුස්සෙ ච සන්ධාවිත්වා සංසරිත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරොති. අයං වුච්චති පුග්ගලො සත්තක්ඛත්තුපරමො."
"සත්තක්ඛත්තුපරම පුද්ගලයා කවරෙක්ද? මෙහි ඇතැම් පුද්ගලයෙක් සංයෝජන තුනක් ක්ෂය කිරීමෙන් සෝවාන් වී, අපායට නොවැටෙන ස්වභාවය ඇති, සම්බෝධිය කරා නියත වූ තැනැත්තා වේ. ඔහු උපරිම වශයෙන් සත් වරක් දෙව් මිනිස් ලොව සැරිසරා දුකෙහි කෙළවර කරයි. මොහුට සත්තක්ඛත්තුපරම පුද්ගලයා යැයි කියනු ලැබේ."
2. කොලංකොල සෝතාපන්න:
- මෙම පුද්ගලයා දෙවරක් හෝ තුන් වරක් කුල අතර සැරිසරයි.
- පුග්ගල පඤ්ඤත්ති පාළියේ (Pp 1.38) මෙසේ සඳහන් වේ:
"කතමො ච පුග්ගලො කොලංකොලො? ඉධෙකච්චො පුග්ගලො තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා සොතාපන්නො හොති අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායනො. සො ද්වෙ වා තීණි වා කුලානි සන්ධාවිත්වා සංසරිත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරොති. අයං වුච්චති පුග්ගලො කොලංකොලො."
"කොලංකොල පුද්ගලයා කවරෙක්ද? මෙහි ඇතැම් පුද්ගලයෙක් සංයෝජන තුනක් ක්ෂය කිරීමෙන් සෝවාන් වී, අපායට නොවැටෙන ස්වභාවය ඇති, සම්බෝධිය කරා නියත වූ තැනැත්තා වේ. ඔහු දෙවරක් හෝ තුන් වරක් කුල අතර සැරිසරා දුකෙහි කෙළවර කරයි. මොහුට කොලංකොල පුද්ගලයා යැයි කියනු ලැබේ."
3. ඒකබීජී සෝතාපන්න:
- මෙම පුද්ගලයා තවත් එක් ජන්මයක් පමණක් ලබයි.
- පුග්ගල පඤ්ඤත්ති පාළියේ (Pp 1.39) මෙසේ සඳහන් වේ:
"කතමො ච පුග්ගලො ඒකබීජී? ඉධෙකච්චො පුග්ගලො තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා සොතාපන්නො හොති අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායනො. සො එකංයෙව මානුසකං භවං නිබ්බත්තෙත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරොති. අයං වුච්චති පුග්ගලො ඒකබීජී."
"ඒකබීජී පුද්ගලයා කවරෙක්ද? මෙහි ඇතැම් පුද්ගලයෙක් සංයෝජන තුනක් ක්ෂය කිරීමෙන් සෝවාන් වී, අපායට නොවැටෙන ස්වභාවය ඇති, සම්බෝධිය කරා නියත වූ තැනැත්තා වේ. ඔහු එක් මනුෂ්ය භවයක් පමණක් උපදවා දුකෙහි කෙළවර කරයි. මොහුට ඒකබීජී පුද්ගලයා යැයි කියනු ලැබේ."
මෙම වර්ගීකරණයේ වැදගත්කම:
1. ප්රගතිය මැනීම: මෙම වර්ගීකරණය මගින් සෝවාන් පුද්ගලයාගේ ආධ්යාත්මික ප්රගතිය මැනීමට උපකාර වේ.
2. උත්සාහය දිරිගැන්වීම: මෙය සාමාන්ය බෞද්ධයන්ට තම ආධ්යාත්මික ගමනේ ඉලක්කයක් සැකසීමට උපකාරී වේ.
3. බුද්ධ වචනයේ ගැඹුර: මෙවැනි සියුම් වර්ගීකරණ බුදු දහමේ ඇති ගැඹුරු මනෝවිද්යාත්මක අවබෝධය පෙන්නුම් කරයි.
4. පුද්ගල විශේෂතා හඳුනාගැනීම: සෑම පුද්ගලයෙක්ම එකම ආකාරයෙන් ආධ්යාත්මික ප්රගතිය නොලබන බව මෙමගින් පෙන්නුම් කරයි.
5. කර්ම සිද්ධාන්තය සමඟ සම්බන්ධතාව: පුද්ගලයාගේ කර්ම ශක්තිය අනුව ඔවුන්ගේ ආධ්යාත්මික ප්රගතියේ වේගය වෙනස් වන බව මෙමගින් පෙන්නුම් කරයි.
මෙම තුන් ආකාරයේ සෝවාන් පුද්ගල කොට්ඨාස පිළිබඳ අවබෝධය, බුදු දහමේ ගැඹුරු ඉගැන්වීම් වටහා ගැනීමට සහ ආධ්යාත්මික මාර්ගයේ ප්රගතිය තේරුම් ගැනීමට උපකාරී වේ.
තුන් ආකාරයේ සෝවාන් පුද්ගලයන්
මෙම වර්ගීකරණය අනුව, සෝවාන් පුද්ගලයන් තුන් ආකාරයකි:
1. තමන් සෝවාන් බව දන්නා තැනැත්තා:
මෙවැනි පුද්ගලයා තමන් සෝවාන් ඵලයට පත් වූ බව පැහැදිලිව දනී. ඔහු/ඇය තම ආධ්යාත්මික තත්ත්වය ගැන සම්පූර්ණ අවබෝධයකින් යුක්තය.
2. තමන් සෝවාන් බව නොදන්නා තැනැත්තා:
මෙවැනි පුද්ගලයා සෝවාන් ඵලයට පත්ව සිටියද, තමන් එම තත්ත්වයට පත්ව ඇති බව නොදනී. ඔහු/ඇය සෝවාන් ඵලයේ ගුණාංග පෙන්නුම් කරන නමුත්, තමන් සෝවාන් බව හඳුනාගෙන නොමැත.
3. තමන් සෝවාන් දැයි සැක සහිත තැනැත්තා:
මෙවැනි පුද්ගලයා තමන් සෝවාන් ඵලයට පත්ව ඇතිදැයි සැක කරයි. ඔහු/ඇය සෝවාන් ඵලයේ ඇතැම් ලක්ෂණ දකී, නමුත් තමන් එම තත්ත්වයට පත්ව ඇති බව තහවුරු කර ගැනීමට නොහැකිය.
මෙම වර්ගීකරණයේ වැදගත්කම:
1. ආත්ම අවබෝධයේ විවිධත්වය: සෑම පුද්ගලයෙක්ම තම ආධ්යාත්මික තත්ත්වය එක සේ නොදකින බව මෙමගින් පෙන්නුම් කරයි.
2. නිහතමානීත්වයේ වැදගත්කම: තමන් සෝවාන් බව නොදැනීම හෝ සැක කිරීම මගින් නිහතමානීත්වය පෙන්නුම් කරයි.
3. ප්රඥාවේ ගැඹුර: සමහර පුද්ගලයන්ට තම ආධ්යාත්මික තත්ත්වය පිළිබඳ ගැඹුරු අවබෝධයක් ඇති බව පෙන්වයි.
4. අනුමාන නොකිරීමේ වැදගත්කම: අන් අයගේ ආධ්යාත්මික තත්ත්වය පිළිබඳව අනුමාන නොකළ යුතු බව මෙමගින් උගන්වයි.
5. ධර්ම මාර්ගයේ නිරන්තර වැඩීමේ අවශ්යතාව: තම තත්ත්වය කුමක් වුවද, ධර්ම මාර්ගයේ නිරන්තරයෙන් ඉදිරියට යා යුතු බව මෙමගින් අවධාරණය කරයි.
බුදු දහමේ මෙවැනි වර්ගීකරණ ඇත්තේ පුද්ගලයන් විවේචනය කිරීමට නොව, ධර්මය ගැඹුරින් අවබෝධ කර ගැනීමට සහ තම ආධ්යාත්මික ගමනේදී මුහුණ දෙන විවිධ අවස්ථා තේරුම් ගැනීමට උපකාර වීම සඳහාය.
සෝවාන් පුද්ගලයාට අවිද්යාව නැති ද?
සෝවාන් පුද්ගලයාට අවිද්යාව සම්පූර්ණයෙන්ම නැති නොවේ. අවිද්යාව සම්පූර්ණයෙන්ම දුරු වන්නේ අරහත් ඵලයෙන් පමණි. සෝවාන් පුද්ගලයා අවිද්යාවේ ඇතැම් කොටස් දුරු කර ඇති නමුත්, සම්පූර්ණයෙන්ම නිදහස් වී නැත. මෙය පැහැදිලි කිරීමට:
1. සංයෝජන ධර්ම:
සෝවාන් පුද්ගලයා පහත සංයෝජන තුන සම්පූර්ණයෙන්ම දුරු කර ඇත:
- සක්කාය දිට්ඨි (ආත්ම සංඥාව)
- විචිකිච්ඡා (සැකය)
- සීලබ්බත පරාමාස (සීල ව්රත අන්ධානුකරණය)
නමුත් පහත සංයෝජන ඉතිරිව පවතී:
- කාමරාග (කාම ආශාව)
- පටිඝ (ද්වේෂය)
- රූපරාග (රූප ලෝකයේ ආශාව)
- අරූපරාග (අරූප ලෝකයේ ආශාව)
- මාන (මානය)
- උද්ධච්ච (චංචලභාවය)
- අවිජ්ජා (අවිද්යාව)
2. අවිද්යාවේ ස්වභාවය:
අවිද්යාව යනු දුක, අනිත්ය, අනාත්ම යන ත්රිලක්ෂණය පිළිබඳ නොදැනීමයි. සෝවාන් පුද්ගලයා මෙය සම්පූර්ණයෙන්ම අවබෝධ කර නොමැත.
3. පටිච්ච සමුප්පාදය:
පටිච්ච සමුප්පාද චක්රයේ මුල් අංගය අවිද්යාවයි. සෝවාන් පුද්ගලයා මෙම චක්රය සම්පූර්ණයෙන්ම බිඳ දමා නැත.
4. ප්රඥාවේ වර්ධනය:
සෝවාන් පුද්ගලයාගේ ප්රඥාව තවදුරටත් වර්ධනය විය යුතුය. මෙය අවිද්යාව තවමත් පවතින බව පෙන්නුම් කරයි.
අංගුත්තර නිකායේ සත්තක නිපාතයේ මෙසේ සඳහන් වේ:
"සත්තිමානි, භික්ඛවෙ, සෙඛස්ස භික්ඛුනො අපරිහානියානි ධම්මානි. කතමානි සත්ත? සද්ධා, හිරි, ඔත්තප්පං, බාහුසච්චං, ආරද්ධවීරියං, සති, පඤ්ඤා – ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, සත්ත සෙඛස්ස භික්ඛුනො අපරිහානියානි ධම්මානි"
"මහණෙනි, සෙඛෙකුට (ශික්ෂණය වන තැනැත්තාට) පරිහානියට පත් නොවන ධර්ම හතක් ඇත. කවර හතක්ද? ශ්රද්ධාව, හිරිය, ඔත්තප්පය, බහුශ්රැතභාවය, වීර්යය, සතිය, ප්රඥාව යන මේ හතයි." (AN 7.21)
මෙම සූත්රයෙන් පැහැදිලි වන්නේ සෝවාන් පුද්ගලයා තවමත් ශික්ෂණය වන තැනැත්තෙකු බවයි. එනම්, ඔහු/ඇය තවමත් අවිද්යාවෙන් සම්පූර්ණයෙන් නිදහස් වී නැත.
කෙසේ වෙතත්, සෝවාන් පුද්ගලයා අවිද්යාව සම්පූර්ණයෙන් දුරු කිරීම සඳහා නිවැරදි මාර්ගයේ ගමන් කරමින් සිටී. ඔහු/ඇය නිවන් මඟ ආරම්භ කර ඇති අතර, අවසාන ඉලක්කය කරා යන ගමනේ පළමු පියවර තබා ඇත.
තමන් සෝවාන් නම් ඒ බව ප්රසිද්ධ කල යුතු වන්නේ ඇයි?
තමන් සෝවාන් බව ප්රසිද්ධ කිරීම සම්බන්ධයෙන් බුදු දහමේ ඉතා පරිස්සමින් සලකා බලා ඇත. සාමාන්යයෙන්, තමන් සෝවාන් බව ප්රසිද්ධ කිරීම නිර්දේශ නොකරන අතර, එය අනවශ්ය සහ සමහර විට අහිතකර විය හැකිය. මෙයට හේතු කිහිපයක් ඇත:
1. උත්තරිමනුස්සධම්ම පාරාජිකාව:
භික්ෂූන් සඳහා උත්තරිමනුස්සධම්ම (උසස් මානුෂික තත්ත්වයන්) අසත්ය ලෙස ප්රකාශ කිරීම පාරාජිකා ආපත්තියකි. මෙය ඉතා බරපතල වරදක් ලෙස සැලකේ.
2. මානය වර්ධනය වීමේ අවදානම:
තමන් සෝවාන් බව ප්රසිද්ධ කිරීමෙන් අනවශ්ය ලෙස මානය වර්ධනය විය හැකිය. මානය යනු නිවන් මඟට බාධාවකි.
3. අන් අය තුළ ඊර්ෂ්යාව ඇති වීම:
තමන් සෝවාන් බව ප්රකාශ කිරීමෙන් අන් අය තුළ ඊර්ෂ්යාව හෝ අප්රසාදය ඇති විය හැකිය.
4. වැරදි අවබෝධයක් ඇති වීමේ හැකියාව:
සමහර විට පුද්ගලයා තමන් සෝවාන් යැයි වැරදියට විශ්වාස කරමින් එය ප්රකාශ කිරීමෙන් අන් අයට වැරදි මඟ පෙන්වීමක් විය හැකිය.
5. නිහතමානීත්වයේ වැදගත්කම:
බුදු දහම නිහතමානීත්වය අගය කරයි. තමන්ගේ ආධ්යාත්මික ජයග්රහණ ප්රසිද්ධ කිරීම මෙයට පටහැනි විය හැකිය.
කෙසේ වෙතත්, ඇතැම් විශේෂ අවස්ථාවලදී තමන් සෝවාන් බව ප්රකාශ කිරීම සුදුසු විය හැකිය:
1. ගුරුවරයාට දැනුම් දීම:
තම ආධ්යාත්මික ගුරුවරයාට තම ප්රගතිය දැනුම් දීම සුදුසු විය හැකිය. මෙය ඉදිරි මඟ පෙන්වීම් ලබා ගැනීමට උපකාරී වේ.
2. අන් අයට ධෛර්යය දීම:
සුදුසු අවස්ථාවකදී, අන් අයට ධෛර්යය දීම සඳහා තම අත්දැකීම් බෙදා හැරීම කළ හැකිය. නමුත් මෙය ඉතා පරිස්සමින් කළ යුතුය.
3. ධර්මය ආරක්ෂා කිරීම:
ඇතැම් විට, ධර්මය වැරදි ලෙස ව්යාඛ්යා කරන අවස්ථාවලදී, නිවැරදි මඟ පෙන්වීම සඳහා තම අත්දැකීම් භාවිතා කිරීම අවශ්ය විය හැකිය.
බුදුරජාණන් වහන්සේ උදාන පාළියේ මෙසේ දේශනා කර ඇත:
"සුඛං යාව ජරා සීලං, සුඛා සද්ධා පතිට්ඨිතා;
සුඛො පඤ්ඤාය පටිලාභො, පාපානං අකරණං සුඛං."
"සිල් රැකීම මහලු වන තුරු සැපයි, ස්ථාපිත ශ්රද්ධාව සැපයි,
ප්රඥාව ලැබීම සැපයි, පව් නොකිරීම සැපයි." (Ud 2.1)
මෙම ගාථාවෙන් පෙන්නුම් කරන්නේ ආධ්යාත්මික ප්රගතිය තුළින් ලබන සතුට පුද්ගලික අත්දැකීමක් බවයි. එය ප්රසිද්ධ කිරීමට වඩා, එම අත්දැකීමෙන් තම ජීවිතය සාරවත් කර ගැනීම වැදගත් වේ.